พิธีกรรม : “พิธี” หรือ “วิธี” น่ารู้
พิธี-วิธี ในชีวิตประจำวันของคนเรา จะเห็นได้ว่า มีความเกี่ยวข้องกับเรื่องของพิธีกรรม พิธีการอยู่เสมอๆ ตั้งแต่เกิดจนถึงวาระสุดท้ายของชีวิต
บ่งบอกถึงความเป็นอารยะชน หรือคนที่มีความเจริญทางด้านจิตใจ ด้านสังคม และวัฒนธรรม คำว่าพิธี-หรือวิธี
สองคำนี้ ในเชิงศัพทศาสตร์ก็คือคำๆ เดียวกัน พิธี ก็คือ วิธี หมายถึง วิธีการ ลำดับการ ขั้นตอน ระเบียบการปฏิบัติต่างๆ ที่นักปราชญ์เมธีชน หรือบรรพชนท่านได้วางแนวทางเอาไว้ เพื่อเป็นแนวทางในการปฏิบัติให้เกิดความเรียบร้อย สะอาดสะอ้าน ดีงาม คล่องตัว สื่อความหมาย เป็นกุศโลบายให้ตั้งคำถามและหาคำตอบเพื่อให้เกิดปัญญาได้อย่างแยบยล เพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ของการปฏิบัติเกี่ยวกับเรื่องนั้นๆ พิธี-วิธี นั้น แตกต่างกันไปแต่ละชนชาติ แต่ละภาษา แต่ละศาสนา แต่ละท้องที่ท้องถิ่น
ซึ่งมีความแตกต่างกันในเชิงการปฏิบัติ และสิ่งอุปกรณ์สำหรับใช้ในการประกอบพิธี ตลอดจนถึงองค์ประกอบต่างๆ ในพิธี ไม่ว่าจะเป็นผู้คนผู้ร่วมในพิธี ระยะเวลาประกอบพิธี ขั้นตอนในการประกอบพิธี เป็นต้น
หากแต่ยังคงสื่อความหมายเพื่อบรรลุวัตถุประสงค์ในการประกอบพิธีที่ไม่แตกต่างกัน นั่นก็คือ เพื่อความสุขความเจริญรุ่งเรืองร่ำรวยในชีวิต
แม้กระทั่งงานอวมงคลก็จัดพิธีเพื่อให้เกิดผลคือความสุขความเจริญแก่ผู้ที่จากไป เพื่อให้ไปสู่สุคติภพภูมิที่ดี ที่เจริญ และเพื่อปลอบประโลมใจแก่ญาติพี่น้องหรือคนในครอบครัวที่สูญเสียบุคคลอันเป็นที่รักไปอย่างไม่มีวันหวนกลับ เพื่อให้คลายความเศร้าโศกอาลัย เกิดกำลังใจ กลับมาใช้ชีวิตได้อย่างเป็นปรกติสุขได้ในเร็ววัน
พิธี-วิธี นั้น ไม่มีมาตรฐานกำหนดตายตัวว่าทำอย่างไรจึงถูก ทำอย่างไรถึงผิด หากแต่พยายามยึดเอาตามแบบที่โบราณาจารย์ ปราชญ์เมธีชนท่านได้วางหลักระเบียบวิธีการไว้ให้ได้มากที่สุด
โดยสามารถบอกเล่าความหมายถึงวัตถุประสงค์และประโยชน์ที่จะได้รับอย่างแท้จริงจากพิธี-วิธีการอันนั้นได้อย่างถูกต้อง ครบถ้วน หาไม่แล้วพิธี-วิธีที่จัดได้อย่างสวยงาม อลังการ และถูกต้องครบทุกกระเบียดนิ้วนั้น ก็อาจไร้ซึ่งคุณค่าทางความหมาย ไม่มีคุณค่าในอันที่จะก่อให้เกิดปัญญาเพื่อพัฒนาชีวิตไปอย่างสิ้นเชิงเลยก็เป็นได้
ดังนั้น ผู้ทำหน้าที่เป็นเจ้าพิธี จึงไม่ควรยึดติดกับพิธี-วิธี มากจนเกินไป จนกระทั่งเกิดความยุ่งยาก และก่อให้เกิดความลำบากใจกับเจ้าภาพผู้จัดงานพิธี-วิธีนั้นๆ
ผู้เป็นเจ้าพิธีผู้ฉลาด หากไม่ได้เข้าไปช่วยตระเตรียมสิ่งอุปกรณ์ประกอบพิธี หรือไม่ได้บอกกล่าวให้เจ้าภาพหรือผู้รับภาระจัดงานพิธีให้ถูกต้อง ครบถ้วน สมบูรณ์ในทุกขั้นตอนร่วมกับเจ้าภาพมาแต่ต้น เมื่อมาถึงงานก็ไม่ควรจะเรียกร้องหาหานู่น นี่ นั่น อย่างกระชั้นเวลา จนเจ้าภาพต้องวุ่นวาย งุนงง และลำบากใจอย่างเด็ดขาด
แต่ควรจะปรับประยุกต์ใช้สิ่งอุปกรณ์ที่มีอยู่อย่างจำกัดนั้น ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ช่วยแก้ไขปัญหาต่างๆ เจ้าภาพไปได้อย่างไร้ปัญหาข้อกังวล
แต่ทางที่ดีที่สุดคือจะต้องร่วมเป็นที่ปรึกษาในการตระเตรียมการทุกอย่างตั้งแต่ต้น เพื่อป้องกันปัญหาความวุ่นวายต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นในระหว่างปฏิบัติพิธี
หรือแม้กระทั่งจะได้เตรียมการกับเจ้าภาพมาเป็นอย่างดีแล้วก็ตาม ในระหว่างปฏิบัติพิธีก็อาจจะเกิดปัญหาที่ไม่ได้คาดคิดขึ้นได้ ก็ต้องทำหน้าที่แก้ไขปัญหาต่างๆ เหล่านั้นให้สมูท แนบเนียน ลื่นไหลไปได้อย่างไร้รอยตะเข็บ
นี่คือศักยภาพของเจ้าพิธีที่ชาญฉลาด พิธี-วิธี อาจจะมีความสำคัญเพียงแค่ในฐานะเป็นเปลือกและกระพี้ของคำสอนทางศาสนาก็จริง แต่ถ้าต้นไม้ต้นใด ไร้ซึ่งเปลือกและกระพี้เมื่อใด ต้นไม้ต้นนั้น ก็ไม่อาจจะยืนต้นมีชีวิตต่อไปได้นานอย่างแน่นอน
พิธี-วิธี จึงมีความสำคัญมากๆ สำหรับการซึมซับกำซาบธรรมะ ข้อคิด ปริศนาธรรม หรือกลเม็ดทางภูมิปัญญาของบรรพชนเข้าไปยังจิตใจของผู้คนในรุ่นต่อๆ ไปได้อย่างไม่มีวันสิ้นสุด
มาปฏิบัติพิธี-วิธี ให้ถูกต้อง ถูกถ้วน ทุกกระบวนความได้ เป็นการดีที่สุด แต่หากไม่มีความพร้อม หรือมีข้อจำกัดขัดข้องบางอย่างต่างประการ ก็ไม่ควรดื้อขืนฝืนตะแบงไปต่อ หากแต่ต้องใช้ปัญญาในการประยุกต์ใช้แก้ไขปัญหาช่วยเหลือเจ้าภาพให้ผ่านพ้นไปได้ด้วยความเรียบร้อย สมบูรณ์ ถูกถ้วน แนบเนียนและลื่นไหลที่สุด เท่าที่จะเป็นไปได้ สมกับคำภาษิตของท่าน ว.วชิรเมธี ที่ว่า “คนสำราญ งานสำเร็จ” ครับ